२४ वर्षअघि आजकै दिन, नेपाली इतिहासको सबैभन्दा रहस्यमय, क्रूर र दुखद घटना घट्यो—दरबार हत्याकाण्ड। आज पनि नारायणहिटी दरबारको त्यो भीषण रात नेपाली जनताको स्मृतिमा एक कालो धब्बाजस्तै गढेर बसेको छ। त्यो रात थियो—अँध्यारो, रगतले रेटिएको, र जसले नेपाली राजतन्त्रको इतिहासलाई नै बदलिदियो।
दरबारभित्रको शान्ति, अनि अचानक गोलीको गर्जन
२०५८ साल जेठ १९ गते, शुक्रवार। सधैंझैँ दरबारभित्र शान्त वातावरण थियो। परिवारभित्र एउटा जमघट थियो—खानपिन, हाँसो–मजाक र सौहार्द। तर, रातको लगभग ८:३० बजेपछि दरबारभित्रको त्यो शान्त वातावरण अचानक गोलियोंको आवाजले चिरचिरायो।
राजपरिवारको अन्त्य: एकै रातमा नष्ट भएको पुस्ता
त्यो रात, राजा वीरेन्द्र, रानी ऐश्वर्य, युवराज दीपेन्द्र, राजकुमार निराजन, र अन्य छजना शाही परिवारका सदस्यहरूको गोली प्रहारबाट मृत्यु भयो। सरकारले भोलिपल्ट घोषणा गर्यो कि यो घटनाको जिम्मेवार युवराज दीपेन्द्र थिए, जसले सबैको हत्या गरेपछि आफैँले पनि आत्महत्या गरे।
तर प्रश्न उठ्यो—युवराजले साँच्चै यस्तो गरे?
त्यो उत्तर अहिलेसम्म कसैसँग छैन।
छानबिन र अविश्वास
सरकारद्वारा गठन गरिएको दुई सदस्यीय आयोगले केही हप्तामै प्रतिवेदन तयार गर्यो। रिपोर्टमा युवराज दीपेन्द्रलाई दोषी देखाइयो। तर, यो छानबिन प्रक्रियामाथि व्यापक आलोचना भयो। धेरैजसो नेपाली जनताले यसलाई “अधुरो”, “पक्षपाती” र “पूर्वनियोजित” भने।
जनताको मनमा उब्जिएका प्रमुख शंका यस्ता थिए:
त्यो बेला सुरक्षा कति कमजोर थियो?
युवराजलाई यति धेरै हतियार कसरी उपलब्ध भयो?
विदेशी संलग्नता थियो त?
जीवित बाँचेका ग्यानेन्द्र र उनका परिवार किन सुरक्षित थिए?
गमगीन(शोकाकुल ) शहर, रित्तो सिंहासन
त्यो घटनापछि काठमाडौं शोकमा डुबेको थियो। सडक सुनसान थिए, पसल बन्द, मानिसहरूको आँखामा आंसु र मनमा अविश्वास। राजा वीरेन्द्रप्रति जनतामा विशेष माया र श्रद्धा थियो। उनी लोकप्रिय राजा मानिन्थे, जसको शासनमा स्थायित्व थियो।
हत्याकाण्डपछि सिंहासन ग्यानेन्द्र शाहले सम्हाले। तर अब राजतन्त्रमाथि जनताको विश्वास धराशयी भइसकेको थियो। २०६२/६३ को जनआन्दोलनले त्यो असन्तोषलाई आन्दोलनमा परिणत गर्यो।
अन्ततः गणतन्त्र: एक अध्यायको अन्त्य
२०६५ सालमा नेपाल संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा भयो। दरबार जनता र नेतृत्वद्वारा खाली गराइयो। नारायणहिटी दरबार संग्रहालयमा परिणत भयो—जहाँ आज पनि ‘हत्या भएको ठाउँ’ जनतालाई देखाइन्छ, तर प्रश्नहरूको उत्तर दिइँदैन।
२४ वर्षपछि पनि अनुत्तरित प्रश्नहरू
आज २४ वर्षपछि पनि, दरबार हत्याकाण्ड कुनै “घटनामात्र” होइन—यो एक चेतावनी, रहस्य, र अनुत्तरित इतिहास हो।
के यो घटना इतिहासको कालो पाना बन्ने मात्र हो?
कि कुनै दिन सत्य उजागर हुनेछ?
यो प्रश्न नेपाली जनताले अझै बिर्सेका छैनन्।
